آب مجازی چیست؟

 

 مفهومی به نام آب مجازی(Virtual Water) به خوبی اهمیت آب در تولید مواد مختلف را نشان می دهد. آب مجازی مقدار آبی است که یک کالا و یا یک فرآورده کشاورزی طی فرآیند تولید مصرف می‌کند تا به مرحله تکامل برسد و مقدار آن معادل جمع کل آب مصرفی در مراحل مختلف زنجیره تولید از لحظه شروع تا پایان می‌باشد. صفت مجازی در این تعریف بدان معناست که بخش عمده آب مصرف شده طی فرآیند تولید، در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد و در حقیقت بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی در پایان به عنوان آب واقعی در بافت محصول باقی ‌مانده است. نکته مهم اینکه، صفت مجازی به معنای غیر واقعی نیست، بلکه صریحاً باید گفت که آب مجازی، آب کاملاً واقعی است. شرایط اقلیمی و فرهنگی، مکان تولید، مدیریت و برنامه‌ریزی در میزان و حجم آب مجازی کالا مؤثر است و قطعاً مقدار آن در مورد یک کالا در مناطق مختلف جهان متفاوت می‌باشد.

در جدول زیر مقدار آب مصرفی برای تولید مقدار مشخصی از محصولات مختلف آورده شده است:

کالا	آب مجازی(لیتر)	کالا	آب مجازی(لیتر)
یک لیوان شیر (۲۰۰ میلی‌لیتر)	۲۰۰	یک کیلوگرم گندم	۱۴۰۰
یک فنجان چای (۲۵۰ میلی‌لیتر)	۳۵	یک کیلو گرم جو	۱۴۰۰
یک فنجان قهوه (۱۲۵ میلی‌لیتر)	۱۴۰	یک کیلوگرم برنج	۳۰۰۰
یک عدد سیب درختی(۱۰۰ گرمی)	۷۰	یک کیلوگرم ذرت	۹۱۰
یک عدد سیب‌زمینی (۱۰۰ گرمی)	۲۵	یک کیلوگرم لوبیای سویا	۱۸۰۰
یک پیراهن نخی در اندازه متوسط	۴۱۰۰	یک قالب پنیر (۵۰۰ گرمی)	۲۵۰۰
یک ورق کاغذ آ۴	۱۰	یک کیلو گرم گوشت گاو	۱۶۰۰۰
یک عدد تخم‌مرغ (۴۰ گرمی)	۱۳۵	یک کیلو گرم گوشت گوسفند	۶۲۰۰
یک عدد گوجه‌فرنگی (۷۰ گرمی)	۱۳	یک کیلو گرم گوشت بز	۴۰۰۰
یک عدد پرتقال (۱۰۰ گرمی)	۵۰	یک کیلو گرم گوشت مرغ	۴۰۰۰
یک جفت کفش با چرم گاو	۸۰۰۰	گوش پاک کن (۳۳/۰ گرمی)	۶/۳
ساندویچ همبرگر (۱۵۰ گرمی)	۲۴۰۰	یک کیلو گرم پلاستیک	۱۹۰
یک برش نان (۳۰ گرمی)	۴۰	خودروی مسافرتی (۱۱۰۰ کیلوگرمی)	۴۰۰۰۰۰

 

مأخذ: خبرنامه کمیته آبیاری و زهکشی ایران، زمستان ۸۶، شماره ۶۸٫ ، www. edro.wordpress.com و  www.waterfootprint.org.

  میزان مصرف آب مجازی یک شهروند چینی ۷۰۰ ، یک فرد ژاپنی ۱۱۵۰ و یک آمریکایی ۲۵۰۰ مترمکعب در سال برآورد شده است. مقدار مصرف آب مجازی در روز بستگی به نوع جیره غذایی افراد دارد، به نحویکه هر فرد ۱ متر مکعب آب مجازی در روز برای جیره پایه(زنده ماندن) خود نیاز دارد. ۶/۲ مترمکعب آب مجازی در روز برای یک رژیم گیاهخواری و ۵ مترمکعب برای یک جیره گوشتی به سبک آمریکایی لازم است. با توجه به تشدید بحران کمبود آب در کشورهای مختلف جهان، موضوع آب مجازی بواسطه عمق مفهوم آن از اهمیت ویژه‌ای در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کلان آب برخوردار شده است .